Boerderij: Einde in zicht van doden eendagshaantjes

In 2026 worden voor de tafeleieren voor de Nederlandse en Duitse markt geen eendagshaantjes meer gedood. Deze hoofddoelstelling heeft de Stuurgroep Eendagshaantjes geformuleerd. Het is wachten op de roadmap Uitfaseren van het doden van eendagshaantjes van legrassen waarin richting wordt gegeven voor het behalen van deze doelstelling. Dit is de stand van zaken.

Het doden van eendagshaantjes staat hevig ter discussie. De laatste jaren wordt er veel gezegd en geschreven over dit gevoelige onderwerp. Daarbij is duidelijk welke kant het op gaat: er wordt toegewerkt naar het uitfaseren van het doden van eendagshaantjes. Medio 2021 zijn hiertoe in de Tweede Kamer twee moties aangenomen. De regering wordt opgeroepen om te onderzoeken op wat voor termijn een verbod mogelijk is. Een verbod moet bovendien gebeuren op een manier die goed is voor dieren, boeren en consumenten. In 2022 verschenen rapporten van WUR en Universiteit Utrecht waarin scenario’s en alternatieven worden geschetst. Later dat jaar zag ook de Stuurgroep Eendagshaantjes het levenslicht.  

Deze stuurgroep wordt gevormd door vertegenwoordigers van het Ministerie van LVVN, sectororganisaties LTO/NOP en NVP, de Dierenbescherming, Anevei en COBK. De betrokken partijen overleggen samen om tot een plan van aanpak te komen, waarbij rekening wordt gehouden met verschillende belangen.

Wachten op roadmap

In het najaar van 2023 wordt door de stuurgroep een heldere doelstelling geformuleerd: in 2026 worden voor de tafeleieren voor de Nederlandse en Duitse markt geen eendagshaantjes meer gedood. Dat vraagt onder meer om een goede vastlegging en borging. De roadmap Uitfaseren van het doden van eendagshaantjes van legrassen moet daarbij richting geven. Jan Workamp is projectleider van de roadmap.

De roadmap is in de eerste week van december nog niet gepresenteerd. De betrokken partijen houden de rijen gesloten en willen en kunnen begin december nog niet vooruitlopen op de details in de roadmap. Als voorzitter van de Stuurgroep Eendagshaantjes wil Jan Vroegindeweij niet op de zaken vooruitlopen. Hij wil pas duidelijkheid geven als de roadmap definitief klaar is en de minister de Tweede Kamer erover heeft geïnformeerd.

Afspraken over meerkosten

De sectorvertegenwoordigers van LTO/NOP en NVP zetten zich in om duidelijk te maken dat de meerkosten die het uitfaseren van het doden van eendagshaantjes met zich meebrengen wel vergoed moeten worden.

In Duitsland is per 1 januari 2022 een verbod op het doden van eendagshaantjes ingevoerd. Waar in Duitsland over OKT (ohne Kükentöten) wordt gesproken, wordt in Nederland met het oog op de toekomst voorlopig de term ZED (zonder eendagshaantjes doden) aangehouden.

Met de florerende prijzen van dit najaar krijgen pluimveehouders de meerkosten van OKT-eieren nu duidelijk terug uit de markt. Maar de meerkosten moeten helder in beeld zijn en ook vergoed worden op het moment dat de markt tegenvalt, zo stellen de sectororganisaties. Daarbij is het voor legpluimveehouders niet eenvoudig om goed en tijdig op marktontwikkelingen in te spelen. Nieuwe hennen moeten een halfjaar voor aanvang van de nieuwe ronde worden besteld en zitten vervolgens bijna twee jaar op het bedrijf.

Meerprijs OKT neemt af

De meerprijs van OKT-hennen neemt steeds verder af, zo ziet Wim Thomassen van de Unie van Pluimvee Producenten. “De trend is al ingezet. Het aantal machines voor geslachtsbepaling in het ei neemt toe. Daardoor daalt de meerprijs. We zijn bij €4 begonnen. Via €3,50 zitten we nu op €3. Als je het mij vraagt, dan gaan we richting €2.”

Thomassen ziet dit najaar dat OKT-eieren volop worden gevraagd. “Er wordt hard aan de OKT-eieren getrokken. In Duitsland was de afgelopen maanden sprake van schaarste. Men was bang voor lege schappen.”

Na 2026 wordt gekeken of de doelstelling van de Stuurgroep Eendagshaantjes is gehaald en of er significant minder eendagshaantjes worden gedood. Wanneer uit de evaluatie blijkt dat er onvoldoende stappen zijn gezet, dan ligt invoering van een algeheel wettelijk verbod in 2028 op tafel. De Dierenbescherming hoopt dat het lukt om de doelstelling voor 2026 te halen, zo laat de organisatie via persvoorlichter Niels Kalkman weten.

“We willen af van het doden van eendagshaantjes, maar een wettelijk verbod is niet altijd het beste middel. We zien dat er in de sector al allerlei ontwikkelingen zijn. Het is te prijzen dat er door de sector zelf initiatieven worden genomen, vooruitlopend op eventuele wetgeving. Het voordeel van het op deze manier regelen, is dat er vaak meer draagvlak ontstaat dan bij een verbod. Als de doelstelling niet wordt gehaald, zullen we kijken waar dat aan ligt. Een verbod kan dan alsnog de aangewezen route zijn. Sowieso stopt het niet bij het halen van de 2026-doelstelling, omdat we uiteindelijk naar nul gedode eendagshaantjes willen.”

Broederijen spelen in op veranderende wereld

Nederlandse broederijen hebben de afgelopen jaren ingespeeld op de snel veranderende wereld. Vanuit Nederland worden veel eieren naar Duitsland geëxporteerd. Daar wordt door de retail al langer om eieren zonder het doden van kuikens gevraagd. Broederijen zijn daardoor aan de slag gegaan met in-ovo selectie of het opfokken van de haantjes. 

De markt bepaalt hoe snel ZED realiteit wordt, zo zegt Hans Groot Koerkamp, directeur van broederij Pluriton. “Wij zijn toeleverancier en dienen aan de marktvraag te voldoen. We hebben als broederijen de capaciteit in huis om alle Nederlandse tafeleieren te produceren volgens het ZED-principe. De industrie is er klaar voor. Retailers, handelaren en pakstations zijn nu aan zet”, zo vertelt Groot Koerkamp.

Het aantal in-ovo machines voor geslachtsbepaling neemt toe. De meerprijs daalt

De broederijdirecteur zou het toejuichen als de vraag naar ZED vanuit de markt ontstaat en niet bij wet wordt vastgelegd. “Ik maak graag de vergelijking met stervlees in de vleeskuikensector. Alle verse kipproducten in de Nederlandse retail zijn afkomstig van langzaam groeiende vleeskuikens.” De ontwikkelingen volgden elkaar de afgelopen jaren snel op. De Duitse wet- en regelgeving over OKT werd snel doorgevoerd. “Duitsland heeft niet gewacht. Voor ons was het zoeken naar de juiste oplossing, waarbij we capaciteit en betrouwbaarheid als uitgangspunt hadden.”

Pluriton volgde de ontwikkelingen op de voet en wilde wachten op een beschikbare techniek, waarbij het niet nodig is om op wat voor manier dan ook een gaatje te maken in het broedei, zegt Groot Koerkamp. Evenals andere partijen in de markt koos Pluriton in eerste instantie ook voor het afmesten van eendagshaantjes. “Dat was absoluut geen duurzame oplossing, die voor discrepantie zorgde. We gebruikten goede grondstoffen om een product te maken waar geen vraag naar was. Daarbij zagen we dat eendagshaantjes drie tot vier keer zoveel voer verbruikten”, zegt Groot Koerkamp.

Investering in vijf machines

In november 2023 tekende Groot Koerkamp een overeenkomst om te investeren in de MRI-techniek van Orbem. Dat is een van de vier bedrijven die marktklare technieken aanbiedt voor geslachtsbepaling in het broedei. Ook HatchTech, In-Ovo en AAT zijn actief op deze markt.

Pluriton investeerde in een vijftal machines, die sinds 1 mei operationeel zijn. “We zijn positief verrast over de capaciteit en de betrouwbaarheid.” De machines hebben een capaciteit van 3.000 broedeieren per uur, met een gemiddelde nauwkeurigheid van 99%. “De nauwkeurigheid is nog belangrijker dan de capaciteit. We scoren tussen 98,5 en 99,5%. Daarmee benaderen we de nauwkeurigheid van vederseksen.”

OKT-hennen hebben een duidelijke meerprijs voor leghennenhouders, zoals eerder gememoreerd. Groot Koerkamp verwacht niet direct dat de meerkosten met euro’s naar beneden gaan. “Het is natuurlijk een kwestie van vraag en aanbod. Met meer aanbieders zal de meerprijs onder druk komen. Maar de MRI-techniek voor geslachtsbepaling in het ei heeft natuurlijk ook een kostenplaatje. De meerkosten vormen geen obstakel wanneer ze door de markt worden betaald.”

Met verschillende in-ovo technieken zijn de afgelopen jaren enorme stappen gezet om geslachtsbepaling in het ei beter en sneller mogelijk te maken. Volgens Groot Koerkamp is dat een toonbeeld van innovatie. Met het oog op de toekomst maakt hij zich zorgen over de innovatiekracht van de Nederlandse legpluimveesector. Met zo’n 33 miljoen leghennen is Nederland als zesde producent van Europa een belangrijke markt. “We zijn een gidsland, met een enorme innovatiekracht vanuit de sector. We moeten voldoende kritische massa behouden om te voorkomen dat we achterop raken en innovaties elders worden gedaan. Wanneer we onder de grens van 20 miljoen hennen komen, dan wordt het een lastig verhaal.”