Boerderij: Schotse bankier eindigt als succesvol boer met hennen, kerstbomen en akkerbouw

Het grote geld uit tech en banking vindt zijn weg meer en meer richting landbouw. Sommigen zien het als bedreiging dat landbouwgrond uit handen van ‘de boeren’ raakt, maar investeerder Jimmy Smith raakte juist verknocht aan de agrarische sector. Met een uitgebreid akkerbouwareaal en een uitdijende leghennenstapel is hij laaiend enthousiast, over rendement en zijn nieuwe levensstijl.

Jimmy Smith was 40 jaar lang een zeer succesvolle investment banker. Daarmee verdiende hij een fortuin. Dat maakte het in 2005 mogelijk om met twee compagnons uit eigen middelen 100 hectare grond aan te kopen voor de productie van kerstbomen. Hij zet er nu zo’n 150.000 per jaar af onder de merknaam The Kilted Christmas Tree. De helft van de grond ligt in Kinross, Schotland, de andere helft in Herefordshire, 600 kilometer zuidelijker.

Lees verder onder het kader en foto’s

Akkerbouwtak

In 2014 bood een buurman 80 hectare akkerland aan. Die grond stond nog niet op naam, of op het 70 hectare grote perceel ernaast kwam een ‘for sale’-bordje te staan. Dat was een dag later al veranderd in ‘sold’. Daarmee stapte Smith in de graanteelt, in de beginjaren volledig verzorgd door loonwerkers. Omdat Jimmy’s zoon Cameron, die destijds nog op de HAS zat, daar wel brood in zag, is die akkerbouwtak gaandeweg uitgebreid tot zo’n 400 hectare: 200 hectare zomergerst, 100 hectare wintertarwe, 60 hectare koolzaad en structurele verhuur van 40 hectare aan aardappeltelers. “Aardappelen bieden een prima rendement, maar het is een te lastige teelt die grote investeringen vraagt. Daar beginnen we niet aan.” Tussen 2014 en 2024 is het trekker- en machinepark uitgebreid, alle machines zijn nu aanwezig. Nieuw gekocht, contant betaald uit eigen middelen, net als de grond.

Brouwgerst naar eigen hennen

Door de steeds strengere voorwaarden vanuit de whiskymouterijen, met name rond zuiverheid van de rassen, moest steeds meer zomergerst richting de veevoerindustrie. “We zitten hier in een echte graanregio, er treedt snel vermenging van rassen op en daarmee vervalt de moutwaardigheid en meerprijs.”

Er waren al contacten met pluimveehouders. Die suggereerden de bouw van een stal om de 1.500 ton granen beter te verwaarden. “Daarbovenop krijg je gratis mest, een schaars, waardevol en gewild product in deze contreien.” Vader en zoon stonden op een middag in een perceel met een slechte waterhuishouding. “Hier kunnen we beter kippen gaan houden”, luidde de conclusie. Op het perceel van 20 hectare mochten zo’n 48.000 vrije-uitloophennen, want per 1.000 dieren is 1 acre (0,4 hectare) nodig.

Tot 40.000 hennen is geen zware milieukundige toetsing onder de IPPC-richtlijn nodig. Daarom vroeg Smith 39.999 dieren aan. Dat werd een stal van 40 x 80 meter, twee koppels van 16.000 naast elkaar en een van 7.999 dwars erop. De bouw startte twee maanden na de vergunningaanvraag.

Onze keus joeg de bouwkosten enorm op

In het VK geldt als basiseenheid een flock, een koppel van 16.000 hennen. Alle randvoorwaarden in de stallen zijn daarop aangepast. “Onze keus joeg de bouwkosten enorm op. Waarschijnlijk hebben we de duurste stal van het Verenigd Koninkrijk gebouwd, de investering was net iets meer dan 4,5 miljoen euro.”

De stal is werkelijk een plaatje. Ze staat rondom in hekwerk, afgesloten met een elektrische poort, twee silo’s per koppel en daarnaast silo’s voor 200 ton opslag van eigen gerst en koolzaad, en de aangekochte soja, sojaolie en premixen.

Niet gespaard van tegenvallers

De investering viel deels hoog uit door het grote peilverschil in het perceel. Er is 50.000 ton grond twee keer verplaatst en er is veel in beton geïnvesteerd. Een echte misser was de watervoorziening. Volgens een daarin gespecialiseerd bedrijf zou er volop grondwater moeten zijn op ongeveer 130 meter diepte. Dat water zou ook, via een 500 kW-warmtepomp, benut kunnen worden voor verwarming van de stal en droging van de mest. Twee boringen later bleek dat allemaal ijdele hoop. De wateropbrengst was minder dan een kuub per dag, al veel te weinig voor de hennen die zo’n 7 kuub per dag verbruiken. Dat verklaart waarom er zo veel IBC’s voor het kerstbomenbedrijf staan. De IBC’s worden daar gevuld en met een trekker naar de anderhalve kilometer verderop liggende stal gebracht. “Daar zijn we over een paar maanden van af. Dan zijn we aangesloten op de gemeentelijke waterleiding. Wat het kost, doet er niet echt toe. De watervoorziening is onze grootste bottleneck.”

Onheil komt nooit alleen

Een bedrijfsleider verzorgt de arbeid bij de hennen. De eerste ronde verliep nagenoeg probleemloos. De tweede niet. Kerstmis 2023 moesten vader en zoon de hennen verzorgen tijdens ziekte van de bedrijfsleidster en het overlijden van haar zoon. “We werden van eigenaar en managers ineens de medewerkers”, grijnst Jimmy. “Er lagen protocollen klaar van wat, waar, wanneer en hoe te doen. Maar onheil komt nooit alleen. We kregen 40% sterfte onder de hennen door enteritis; die kerstdagen deden we niets dan dode hennen afvoeren.” De oorzaak bleek toxinevorming als gevolg van onvoldoende reiniging van de voer- en waterlijnen. “Sindsdien zijn we daar erg scherp op, de waterlijnen worden nu dagelijks gespoeld.” Het koppel is op een leeftijd van 60 weken versneld afgevoerd, het doel is pas af te voeren na 89 weken.

Het huidige koppel doet het erg goed. De H&N Brown-hennen realiseerden in de 71e week een legpercentage van 89,6. Dat is ver boven het gemiddelde van 82,7% waarvan H&N voor die week uitgaat. Smith koerst op een hoog eigewicht, gemiddeld 64 gram. De helft van de eieren valt in grootteklasse L, de rest in M.

Voerkosten drukken met splitfeeding

Smith werkt met splitfeeding: ’s ochtends en ’s avonds een iets ander rantsoen en hoeveelheid. “’s Ochtends krijgen de hennen 75 gram met 16% eiwit, ’s avonds 50 gram met 10,6% eiwit. Het geeft meer rust in de stal en drukt de voerkosten met ongeveer een euro per 100 kilo ten opzichte van gebruik van een allround voer.”

Het ochtendvoer kost €34,10 per 100 kilo, het avondvoer €33,50. Twee derde van het voervolume komt van eigen granen, dat is goed voor 39% van de inkoopwaarde. De aangekochte premixen en voergrondstoffen als soja zijn goed voor 34% van het voervolume en 61% van de voerkosten.

Smith werkt met vaste partners die hem ontzorgen. De eieren gaan naar Farmlay, een integratie die bedrijven – ook financieel – faciliteert bij de start. “Die financiële zekerheid hadden we niet nodig, wel Farmlays kennis over dieren, productie en afzet. Het is hofleverancier van Aldi en Lidl. Aldi maakt er in Schotland reclame mee en dat geeft me een heel goed gevoel.” Volgens Smith hanteert Farmlay een vaste prijs voor alle leveranciers. “Dat geeft nooit gedonder, de prijs is goed.”

Ontzorgt ons volledig bij de rantsoenberekeningen

Omdat Farmlay met H&N Brown werkt, viel daar ook Smiths keus op. De stalinrichting is van Big Dutchman, de Natura Nova 284-volières met Prinzen-inpakker, ook op advies van Farmlay. Eenmaal per week draait Smith de droge mest af en slaat die op een andere locatie op. Het aanvullende voer en de premixen komen van Harbro, dat 900.000 ton pluimvee- en varkensvoer per jaar produceert, een van de grootsten in het VK. “Bij zo’n grote partij zit veel kennis, ze ontzorgt ons volledig bij de rantsoenberekeningen en het malen en mengen.”

Scherpe verrassende berekeningen

De Schot ziet volop kansen en rekent scherp, op een manier die verrassend is. Hij stond voor de keus: verdere opschaling in akkerbouw of opschaling in de hennen. “Een hectare akkerbouw kost in deze regio ongeveer 22.000 euro en levert jaarlijks ongeveer 1.800 euro aan granen op. Bij uitbreiding met twee flocks, leveren we zo’n 30.000 euro aan graanopbrengsten in. Die kippen zetten 1,8 miljoen om. Daar is makkelijker een inkomen van te genereren dan van 35 mille aan graan- of koolzaadomzet.”

Een nieuwe stal voor 32.000 hennen is dan ook al in aanbouw op een nieuwe locatie. Deze meet 20 x 120 meter. Weer in samenwerking met Farmlay, Harbro, H&N en Big Dutchman. Dit keer zijn de bouwkosten wel fors lager. Smith verwacht dat hij niet meer dan 3 miljoen euro hoeft op te hoesten. Daarbij breidt hij het silopark op de eerste locatie flink uit met twee silo’s van elk 40 ton. Alle voer wordt daar dan gemaald en gemengd en met een splinternieuwe trailer-blower getransporteerd. “Daarmee drukken we onze kosten aanzienlijk.”

Openheid en iets nalaten

Smith is nu fulltime boer, actief in akkerbouw, kerstbomen en hennen, en daarnaast ook nog een takje van 10.000 pioenrozen als enige teler in Schotland. “Ik ben in fases de landbouw ingerold, en merk dat ik het heel erg leuk vind. Als investment banker neem je beslissingen over grote bedragen, maar je ziet nooit het bedrijf waar je zaken mee doet. Als boer kun je makkelijk bij collega’s kijken. Dat doe ik volop, de meesten zijn open over hun reilen en zeilen en dat zijn echte eyeopeners. In de bankierswereld is alles vluchtig. Nu ik boer ben, heb ik grond. Daarmee laat je iets na wat lang blijft voortbestaan. En hoe ouder ik word, hoe mooier ik juist dat idee vind.”